Każdy z nas chce cieszyć się zdrowiem oraz szczupłą sylwetką. Jednak czasem dbałość o sposobie odżywiania przeradza się w swego rodzaju obsesję, która prowadzi do nieustannego kontrolowania tego, co znajduje się na naszym talerzu. Takie zaburzenie określa się jako ortoreksja. A czym ona jest oraz co warto o niej wiedzieć?
Na czym dokładnie polega ortoreksja?
Ortoreksja to określenie na obsesję na punkcie zdrowego żywienia. Stanowi schorzenie o podłożu psychicznym, podobnie jak anoreksja czy bulimia. Jednak w tym przypadku rozwój choroby jest wręcz niewykrywalny. Wynika to z faktu, iż w pierwszej kolejności osoba chora stwierdza, że zmieni swoje nawyki żywieniowe. W dzisiejszych czasach jest to pożądane, gdyż w ten sposób możemy korzystnie wpłynąć na swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Jednak stopniowe wykluczanie kolejnych produktów, które spożywane w rozsądnych ilościach mają korzystny wpływ na nasze zdrowie oraz dostarczają cennych składników odżywczych. Oznacza to, że najczęstszą przyczyną rozwijania się ortoreksji jest przeświadczenie, że jedzenie może szkodzić. Jednak wyróżnia się także czynniki natury psychicznej, takie jak:
- perfekcyjne dążenie do stworzenia idealnej (według siebie) diety,
- niezwykle silna potrzeba kontrolowania siebie oraz swojego życia,
- ogromna chęć osiągnięcia wręcz nieskazitelnego wizerunku, zdrowego stylu życia oraz szczupłej sylwetki,
- utrzymywanie toku myślenia, który obejmuje stwierdzenie, że takie zachowania umożliwią nam osiągnięcie pięknego wyglądu, a co za tym idzie, pozwoli, np. znaleźć idealną pracę, przyjaciół czy partnera,
- duża potrzeba osiągnięcia sukcesu, zwłaszcza u osób młodych, ambitnych czy wrażliwych na krytykę.
W jaki sposób objawia się ortoreksja?
Początkowych objawów ortoreksji nie da się dostrzec. Jednak wraz z czasem można zauważyć podporządkowywanie codziennych zajęć oraz aktywności pod zakupy czy przygotowywania posiłków. Obejmuje to m.in. planowania dnia pod przygotowanie posiłków już po przebudzeniu. Oprócz tego chory:
- unika określonych sposobów obróbki żywności, takich jak gotowanie czy smażenie,
- wyrzuty sumienia połączone ze złym samopoczuciem po zjedzeniu czegoś „niewłaściwego”,
- całkowite wykluczenie z diety produktów oraz grup produktów, które są w mniemaniu osoby chorej „potencjalnie” szkodliwe dla zdrowia,
- rezygnacja ze spotkań towarzyskich lub rozrywki oraz przeświadczenie, że wszyscy inni odżywiają się lepiej, niż my,
- ścisła kontrola jakości spożywanych produktów,
- wrażliwość na wygląd oraz ustalenie rytuału dotyczącego przygotowanych posiłków.
Diagnozowanie ortoreksji – kwestionariusz ORTO-15
Ortoreksję jako chorobę po raz pierwszy szerzej opisał amerykański lekarz Steven Bratman, który sam zmagał się z tym schorzeniem. Obecnie do diagnozowania używa się kwestionariusza ORTO-15. Zawiera on 15 pytań, na które zaznaczyłam odpowiedzi „zawsze”, „często”, „czasem” lub „nigdy”. Do znajdujących się w nich pytań zalicza się m.in. to, czy:
- zwracamy uwagę na wartość kaloryczną spożywanych produktów,
- czujemy się zdezorientowani w sklepie spożywczym,
- myślenie o zdrowym jedzeniu zajmuje nam więcej, niż trzy godziny dziennie,
- pozwalamy sobie na łamanie wyznawanych zasad dotyczących odżywiania,
- uważamy, że przekonanie o zdrowym odżywianiu zwiększa naszą samoocenę,
- przeżywamy poczucie winy, gdy dokonujemy odstępstw od wyznaczonych zasad odżywiania,
- sądzimy, że na rynku są niezdrowe produkty żywnościowe,
- obecnie spożywamy posiłki w samotności,
- uważamy, że spożywanie zdrowej żywności może poprawić nasz wygląd,
- sądzimy, że zdrowe odżywianie wpłynęło na nasz styl życia (częstość wyjść do restauracji, przyjaciół…).
W zależności od pytania obowiązuje odpowiednia punktacja, a punktem granicznym jest wynik 35 punktów. Oznacza on skłonność do ortoreksji. Po zdiagnozowaniu ortoreksji wymagana jest interwencja psychologa i psychodietetyka. W cięższych stanach, gdy wskazane jest zastosowanie farmakoterapii, potrzeby jest także psychiatra. Sama terapia jest dobierana w sposób indywidualny dla każdego chorego.
Czym może skutkować ortoreksja?
Rozwój ortoreksji wiąże się z eliminowaniem coraz większej ilości produktów spożywczych, które wydają się być „niezdrowe”. Dochodzi do sytuacji, w której unika się jajek czy owoców. Taka nadmierna kontrola tego, co jemy, może doprowadzić do szeregu przykrych konsekwencji, w tym niedożywienia, gorszego samopoczucia cieczy niezamierzonej utraty masy ciała. Może się wiązać także z:
- upośledzeniem życia społecznego, poczuciem wstydu czy pogorszeniem jakości życia,
- rozregulowaniem homeostazy organizmu oraz obniżoną samooceną,
- uczuciem niepokoju, poczuciem winy czy brakiem przyjemności z jedzenia.
Wszystkie te skutki znacząco przekładają się na obniżenie jakości naszego życia. Przekłada się to m.in. na zakłócenie efektywnego snu, przez co organizm nie może efektywnie wypocząć. Istnieje wiele sposobów, aby w znaczący sposób poprawić jakość snu, w tym zainwestowanie w wysokiej jakości materac www.sennamaterace.pl/118-materace-80×190. Jednak najlepiej zacząć od wyeliminowania przyczyny, czyli rozpocząć leczenie ortoreksji.
Predyspozycje do kształtowania się ortoreksji mają najczęściej osoby z wyższym BMI, o niższym poziomie wykształcenia czy wcześniejszymi doświadczeniami z zaburzeniami odżywiania. Jednak tak naprawdę u każdego z nas – niezależnie od wieku czy płci, może się rozwinąć. Warto zatem wiedzieć co nieco w tym temacie.
